Banda(subjek)
aku=saya
nu=kamu
ne=dia/ia
ire=mereka
taka=kita
kamin=kami
Ranying Hatalla=Tuhan Mahakuasa
Babuhan(keluarga)
amai=ayah
inai=ibu
bua tenga=anak
bujang=bibi
tamo/mama=paman
ayu=ipar
aken=kemenakan
nantu=menantu
kakah=kakek
itak=nenek
opo=cucu
moyang=leluhur
wane=suami
ohe/harau=isteri
amai tiri=ayah tiri
inai tiri=ibu tiri
anak tiri=anak tiri
Andrau(hari)
ahad=minggu
sanayan=senin
salasa=selasa
arba=rabu
kamis=kamis
jamahat=jumat
sabtu=sabtu
Ulan(bulan)
ula ire=januari
ulan rue=februari
ulan telu=maret
ulan epat=april
ulan dime=mei
ulan enem=juni
ulan pitu=juli
ulan walu=agustus
ulan suei=september
ulan sapuluh=oktober
ulan sawalas=november
ulan panyamporeng=desember
Panguhui(Kata-kata umum)
elmu=magik
alasan=alasan
balur=aliran
ugo=ambil
kawannangkia=anak-anak kecil
angguta=anggota
sengat=nafas
riwut=angin
angkat/enat=angkat
apui=api
rirung=arah
basa=baca
basaan=bacaan
ngunaume=bagaimana
tangabagi/tuhi=dibagi
tuhi=bagian
haleng=arang
nyuru=membakar
suli welum=bangkit
taneranu=bumi
pukau=bangun
lane=kepunyaan/miliknya
la=milik
tangabaptis=dibaptis
tangamindri=didirikan
pakindri=mambangun
kawat=membantu
banda=barang
ekang=batas
solai/gaya=besar
weat=berat
nyehu=ingat/rindu
sinta=cinta
pakaur=menghalangi
pili/tamili=membeli
samale=sebelum
bujur=benar
awerajin=benci
ngikuh=memluk
ngikung=membengkokkan
ngoja=memperbaiki
marunsia=manusia
pangatau=keahlian
jari=jadi
kalilungan=jagat raya
amun=jika
reken=hitung
awetiapandrau=kadangkala
paket=kandang
ampung=hamil/kandungan
kuhui=berkata/bersabda
kawal=teman
garumbulan=kawanan
kabun/ume=ladang
halus=kecil
rungkup=pondok
balalu=kemudian
tanau=kenal
ngapung=kepung
ngaliut=keliling
mape aheng=keras hati
leme=lemah
lamin=lembing
ayam=mainan
gawing ayam=bermain
bulo=berkelahi
tatau=makmur
melekat=malaikat
inai Maria=Bunda Maria
Amai Yusef=Bapa Yosef
suluk=masuk
tamam=hebat
umpu=nantu
awe mahalin=mudah
uhui re tuha=nasihat
tihut=istirahat
tunuk tihut=berhenti
pamantu=pancuran air
panglima=panglima
jaun=embun
iring ranu=pantai
tepu=patah
kuni=pegang
moyo=rajin
udok=pendek
penu=penuh
wawi re buon=perawan
tameng=perisai
sanai=perut
rikut=rumput
urungwawa=wajah
awe sukup=sempit
lanting=rumah di atas air
eke=pisau
lading=pisau dapur
duhuk=lembing untuk mencari udang dan ikan
meet=tajam
awe maleh=takut
marekom=demam
netek=potong
teweng=menebang
moka=membelah
kamihi=ketawa
poloi=bugil
benyem=diam
makasi=terima kasih
maka asi=kasihan
balalu naan=tiba-tiba
undrang=udang
ulu=bulu
balo=rambut
mingkai=mengusir
ningkah=mendoakan
awe batek=tidak ada gunanya
jawoh=hilang
nungkap=sambar
tanesep=diisap
tanyerot=disedot
dongo=sakit
lilingiren=gusi
rinring/matas=dinding
maleh=berani
ngokoi=memberi
tamalas=diberkati
tapahalau=kelewatan
tapahalaugaya=terlalau besar
badulat=biadab
kulek=bilang
satuwa=binatang
pangong=bodoh
bua=buah
dela=untuk
bontot=bukit
saramin=cermin
unge=bunga
awesampuraka=kacausekali
babujur tau=cakap
kihal=celaka/sial
gelek=cepat
siupnow=pusing-pusing
gawing=membuat,menciptakan
nyuba/nerai=mencoba
suntuh=contoh
lepak=copot,lepas
mui=mencuci
ngekai=menjemur
meang=kering
nyura=meludah
nabur/nawur=menabur
mapat mamang=meminyaki
dusa=berdosa
harung=duduk
daruhaka=durhaka
jaa leu=kampung/desa
tangkis=mengelak
awenaan=tidak ada
mindreng=gelap
renguruskambing=gembala
upak=kulit
kabarbuon=Injil Yesus Kristus
pangandrau=gotongroyong
mamantat=menoreh batang karet
latak=penis
lata=asap
lantawai=kelelawar
lanu=milikmu
laku=milikku
leso=tikus
lepo=buah pelir,jakar
lintit=vagina
lei/gin=juga
lotto=celana pendek
laju=cepat
balinga=bijaksana
awat=bantu
japo=baru
mahanang=kesakitan
pijat=hantu
menak=minyak goreng
minyak gas=minyak tanah
barasih=kudus,suci
daat=kotor
re=yang
ranu=air
panyamporeng=akhir
hu'=saja
hura=dulu
tau=bisa
luang=lobang=tai=kotoran manusia, hewan
marau=suka jalan-jalan
neau=menatap
kite=melihat
batinga=nyanyian memuji Tuhan
pameluman=kehidupan
Bakapander(percakapan)
+ ) Aku kuman nahi he baliku
(Saya makan nasi di dapur)
Tina kakan kinum teh
(Tina ingin minum air teh)
(-) Nahi dokan ku he baliku
(Nasi itu dimakan oleh saya)
Unik ye tamunu awi amai Dani he ume ilang
(Babi itu disembelih oleh ayah Dani di ladang orang)
(? ) Hame re munu tahu la taka ye ?
(Siapa yang membunuh anjing kita itu ?)
Nu kakan tong me ?
(Kamu mau kemana? )
Modals .....Taukah nu ngawat ku ngenat tas tu ?
(Bisakah kamu membantu saya membawa tas ini ? )
catatan:
wi = untuk Tuhan
Tong = untuk manusia, binatang
tanular = makan untuk binatang
Dokan = makan untuk manusia dan Roh leluhur
sip iro wal (y)
BalasHapusterimakasih naan kebanggan lei de lataka dyak ssar musik tng tewei :)
BalasHapusmen kabar tamo ? :D
Hapussangat menarik tulisan mengenai bahasa suku dayak dusun ini
BalasHapusmantap
BalasHapusSalam neke tumpuk marawan lama kecamatan dusun utara
BalasHapus